Egzama
( Dermatit )

Egzama Nedir ?

Egzama, çeşitli nedenlerle ortaya çıkan ve deride kızarıklık, şişme, veziküller, kaşıntı gibi belirtilerle görülen daha çok psikolojik nedenlerden ortaya çıkan bir deri hastalığıdır. Tehlikeli sayılabilecek ağır bir hastalık değildir ama rahatsızlık verebilir. Egzamanın toplumdaki yaygınlığı oldukça yüksektir ve pek çok alt türü bulunur.

Yaygınlığına rağmen egzamanın sebepleri ve kesin tedavisi ile ilgili tıp dünyasının bugüne kadar verdiği net bir cevap bulunmamaktadır. Egzamanın daha çok kalıtsal olduğu düşünülmektedir ve hastaların çoğunda ortak belirtiler gözlenir. Bu nedenle hastalığın belirtilerinin iyi bilinmesi erken teşhis ve daha iyi tedavi başarısı için önem arzetmektedir. Kesin tedavisi bulunmamasına rağmen hastaların hekimin önerdiği uyarı ve önlemlere uyması Egzamadan kaynaklanan sorunun ağırlaşmasını azaltmaktadır.

Egzama enflamatuar (iltihabi) bir cilt hastalığıdır. Derinin üst tabakasının fizyolojik fonksiyonunun hasara uğraması sonucu ortaya çıkar. Sık rastlanan ve farklı türleri olan egzama, özellikle yağlı cilde sahip kişilerde daha fazla görülür. Yeni doğan bebeklerin kafasında oluşan egzamaya konak denir.

Egzamanın başlıca belirtileri; şiddetli kaşıntı, cildin pul pul olması, cilt kızarıklığı, su toplayan kabarcıklar, kabuklu yaralar ve cilt üzerinde derin çatlaklardır. Egzamanın kronik hali, kaşıntılı döküntü şeklinde kendini gösterir. Egzamalı bölgenin kaşınmasıyla birlikte çabukça çatlayan kalın deriler oluşmaya başlar. Akut egzama durumunda ise, deride, sıvı dolu kabarcıklarla birlikte, kızarıklık, şişkinlik ve kaşıntı en yaygın belirtilerdir.

Egzama bulunan hastalarda vücudun savunma mekanizması enfeksiyonlara karşı güçsüzdür, bu sebeple enfeksiyonlardan ve mantar hastalıklarından dolayı kolayca iltihaplanma oluşabilir.

Egzama Kimlerde Daha Fazla Görülür ?

Egzama son derece yaygın bir hastalıktır. Ergenlikte ve 20-50 yaş arasında daha sık olmakla birlikte her yaşta görülebilir. Egzama, obsesif (saplantılı) kişilik yapısına sahip kişilerde, yağlı cilde sahip kişilerde ve alerjiye yatkınlığı olan kişilerde daha sık görülür.

Temizlik ürünleriyle çok fazla temas edenlerde ve mesleki olarak allerjen maddelerle daha sık karşılaşanlarda görülme ihtimali daha fazladır. Aşırı duyarlılık ya da alerjik reaksiyon eğilimini anne-babalarından kalıtım yoluyla almış olanlarda egzama ortaya çıkabilir.

Egzama Vücutta Nerelerde Oluşur ?

Vücudun herhangi bir yerinde görülebilmekle birlikte en sık saçlı deri ense sınırında, sırtta kürek kemiklerinin üzerindeki deride ve bacaklarda ortaya çıkar. Özellikle kullanılan elin ulaşabildiği deri alanlarında, akşamları artan kaşıntı ile kendini gösterir. Hastalık bazen makat bölgesini de tutabilir ve şiddetli dayanılmaz kaşıntıya yol açabilir.

Egzama Çeşitleri Nelerdir ?

• Atopik ( Alerjik ) Egzama : Alerjik egzama en çok görülen egzama tiplerindendir. Egzamanın bu tipinde deri genel olarak kızarır ve iltihaplaşır. Aynı zamanda kaşıntı da çok fazladır.
  
  Alerjik egzamanın etkileri yaşa göre değişir. Genel olarak bebeklik ve çocukluk döneminde görülmesine rağmen ilerleyen yaşlarda da gözükebilir.
  
  Alerjk egzamanın etkilediği vücud bölgeleri şunlardır; kafa derisi, surat, vücud kıvrımları, eller, ayaklar.
  
  Alerjik egzamaya neden olan sabun, kimyasallar ve doğal olmayan giyeceklere dikkat etmek gerekir.
• Kontakt ( Temas ) Egzama : Cilde temas eden bir faktöre karşı cildin verdiği reaksiyondur ve bir ya da daha fazla çizgi şeklinde, kaşıntılı ya da sızıntılı kırmızı, şiş, kabartılı ciltle kendini gösterir.
  
  Kontakt egzama vücudun herhangi bir yerinde oluşabilir ancak genellikle ellerde, ayaklarda ve kasıkta görülür. Çoğunlukla insandan insana bulaşmaz, temas edilen alan cildin başka bir bölgesiyle temasa geçmedikçe bu alanın dışındaki cilde yayılmaz.
  
  Cilde temas eden faktörün neden olduğu tahrişten dolayı olmuşsa tahriş eden kontakt egzama, cilde temas eden faktörün neden olduğu alerjiden dolayı olmuşsa alerjik kontakt egzama olarak adlandırılır.
• Varikoz ( Varisli ) Egzama : Bu egzama türü hastanın orta yaş ve yaşlılık dönemlerinde orta bacak kısmında görülmektedir. Bacaklardaki sağlıksız kan dolaşımından dolayı oluşmaktadır.
  
  Genelde ayak bilekleri ve etrafındaki bölgeler hastalıktan en çok etkilenen kısımlardır. Bu bölgeler iltihaplanmaya, kızarmaya, kabarmaya ve beneklenmeye başlar.
  
  Bu hastalık mümkün oldukça çabuk tespit edilmelidir. Aksi takdirde tedavi edilmeyen deri, deri özelliğini kaybedecek ve bölgede ülser oluşacaktır.
• El Egzaması : Bu egzama türünde hastalığın neden olduğu kırmızı yaralar yalnızca ellerde görülür.
  
  Bazen atopik egzama nedeniyle oluşabilir. Genellikle kimyasal deterjanlar neden olmaktadır.
  
  Sürekli el yıkamanın neden olduğu istisnai durumlar da görülmüştür. El egzamasının alerjik nedenlerden oluştuğu da görülebilmektedir.
• Numuluer Egzama : Numuler egzamada göreceğiniz yaralar bozuk para biçiminde, kızarmış ve tahriş olmuş şekilde olacaktır. Genelde kollarda, göğüs kısmında ve yetişkinlerin bacak kısımlarında görülmektedir.
  
  Genel olarak atopik egzama nedeniyle oluşur fakat nadir olarak alerjik kontakt egzama ile de ilişkilendirilir.
  
  Bu bahsedilen durumlar numuler egzamanın genel nedenleri olsa da alerjik reaksiyonlar ya da mantar enfeksiyonu yüzünden de oluşabilir. Mantar enfeksiyonları yüzünden oluşan numuler egzama, mantar enfeksiyonunun bulunduğu bölgeden bağımsız olarak göğüs, kol ve bacak bölgelerinde görülebilir.
• Steatotik Egzama : Bu egzama türü, kuru deride gerçekleşir. Tıpkı aşağı bacak gibi yağ tabakalarının az olduğu yerlerde çatlaklar açarak belirmektedir. Genelde ilk olarak bu şekilde ortaya çıkar.
  
  Bu hastalığı yaşamaya müsait olan insanlar genelde kışları iç mekanlarda, nem oranının düşük olduğu yerlerde geçiren ve yetişkin olanlardır.
• Stasis ( Kan Dolaşımın Durduran ) Egzama : Stasis egzamaya yakalanan insanlar genelde genişlemiş damarları olan, kan dolaşımı zayıf ya da kan dolaşımını zayıflatacak durumlara maruz kalan bireylerdir. Genelde ayak bileklerinde, baldırlarda ve ayaklarda oluşur. Bacaklar şişebilir ve kırmızı çıkıntılara, iltihaplanmaya, pigment değişiminden dolayı koyulaşmaya ve bazen de ayak bileklerinde ağrılara neden olabilir.
• Kronik Egzama veya Kronik Simpleks Liken : Bu egzama türü hasta tek bir noktayı sürekli kaşıdığında ya da ovduğunda ortaya çıkar. Sürekli kaşınma takıntısı olan insanlar söz konusu olan bölgelerde kalınlaşmış ve renksizleşmiş bir deri göreceklerdir.
  
  Bu egzama türü genellikle boynun arkasında, kasıkda, el bileklerinde ve ayak bileklerinde görülür.
  
  Deriyi sürekli kazımak Prurigo Nodularis denilen bu egzama türüne benzer bir hastalığa da neden olabilir. Bu hastalıkta, tıpkı kronik simpleks liken hastalığında olduğu gibi, deride küçük kızarmış tepecikler oluşur.
• Seboreik Egzama : Bu egzama türünün diğerlerinden farkı, normal egzamaya oranla daha yağlı olmasıdır.
  
  Genellikle kafa derisinde görülür. Seboreik egzama kafa derisinin enfeksiyona maruz kalmasına bağlı olarak; kol altlarında, memede ve kasıkta, boyun bölgesinde, burun etrafında, suratda, göz kapaklarında, yüzde, kulakların dış yüzeylerinde, ve hatta ense çizgisinde sarımsı kabuklar şeklinde görülebilir.
  
  Deride somut bir reaksiyon olmadığında, muhtemelen pityrosporum ovale denilen bir tür mantar hastalığından kaynaklanıyor olabilir.
  
  Bebeklerde görülen türüne beşik kepi denir.

Egzama Neden Olur ?
Egzama Nedenleri Nelerdir ?

• Cilt Tahrişi : Egzama cildi tahriş eden herhangi bir şeyden dolayı meydana gelebilir. Örneğin kontakt egzama söz konusuysa cilt, sabun, deterjan, şampuan, dezenfektan, çamaşır suyu ve parfüm gibi cildin sürekli maruz kaldığı hafif veya daha güçlü tahriş edici maddelere karşı zamanla hassas hale gelir. Bazen de cilt, bir maddeye sürekli maruz kalmasa da, cildi kurutan ve cildin doğal yağını alan bu maddeye ani tepki verir. Bu tip egzama alerjik değil, kontakt egzamasıdır. Ciltte kızarıklığa, kurumaya, çatlamaya ve kaşıntıya yol açar.
• Alerjenler : Alerjik egzama örneğin, zehirli sarmaşık gibi alerjenler nedeniyle ortaya çıkar. Nikel benzeri metaller, egzamaya yol açan alerjenler arasındadır. Alerjenlerden kaynaklanan egzama genellikle çocuklarda görülür ve bazı kişilerde yetişkinlikte de devam eder. Çocuklarda yiyecek alerjisi, süt, yumurta ve fıstık, hem çocuklarda hem yetişkinlerde ev tozu, kedi, köpek gibi ev hayvanları ve bazı bakteriler egzama nedenleri arasındadır. Alerjik kontakt egzamalar en çok, nikel takılar, kozmetik, saç boyası ya da parfümlerde bulunan maddeler, kauçuk ve çimento, solvent, yapıştırıcı gibi inşaat malzemeleri nedeniyle görülür.
• Hava Koşulları : Egzamayı tetikleyen çevresel faktörlerden biri de iklimdir. Havanın soğuk ve nem oranının düşük olduğu kış aylarında egzama şikayetlerinde artış görülür. Mevsim geçişleri, soğuk hava ya da nem oranı egzamayı arttırır ancak hava koşulları altta yatan, ana neden değildir.
• Genetik Faktörler : Alerjik egzama gibi, egzamanın bazı türleri ailede (anne veya babada ya da her ikisinde) vardır ve çocuklarında egzamanın ortaya çıkışında bu genlerin rolü, % 60 ila 80 oranda etkili olabilir. Vücut genetik olarak yatkın olunca, çevresel faktörlerin tetiklemesiyle hastalık ortaya çıkar. Ancak egzama tek bir gene bağlı değildir. Egzamanın gelişiminde, bağışıklık sisteminin rolü büyüktür ve bağışıklık sistemini etkileyen pek çok gen söz konusudur.
• Egzama ve Bağışıklık Sistemi : Vücudun bağışıklık sistemi egzamanın ortaya çıkmasında ve daha sonra tekrarlamasında büyük rol oynar. Egzamanın en yaygın biçimi olan alerjik egzamadan muzdarip olan kişilerde alerjiye tepki veren vücuttaki sitokin seviyeleri yüksektir. Sitokinler bağışıklık sistemi hücreleri tarafından salgılanan proteinlerdir. Alerjiye tepki veren sitokin seviyesi yüksek olan kişilerde, bir enfeksiyon söz konusu olmasa bile ciltte iltihaplanma görülebilir.
• Stres ve Egzama : Stresli ve endişeli bir ruh hali, ne yazık ki sadece ruh hali olarak kalmaz ve fiziksel olarak da pek çok şikayetin ortaya çıkmasına neden olur. Bunlardan biri de stres egzamasıdır. Beynimiz stres ve korkunun neden kaynaklandığını ayırt edemez. İş yerinde sürekli sıkıntı yaşayan biriyle, ormanda vahşi bir hayvanla karşı karşıya kalan biri arasında, beyin için fark yoktur. Her koşulda vücut tehlikeye karşı olduğunu düşünerek tepki verir. Ancak vücut, bütün gün stres altında olmaya programlı değildir. Bu nedenle sürekli tetikte olmak bedene ağır gelir ve vücutta stresin fiziksel yansımalarını görürüz.

Egzama Nasıl Geçer ?
Egzama Nasıl Tedavi Edilir ?

Egzama tehlikeli sayılabilecek ağır bir hastalık değildir; ama rahatsızlık verebilir. Egzamalıların rahat etmek için almaları gereken önlemlerin başında yarayı kaşımamak gelir. Egzamalı bebeklerin ellerine pamuklu kumaşlardan dikilmiş parmaksız eldivenler geçirilerek egzamalı yerlerini kaşımaları önlenebilir. Egzamalı kişilerin uçuk hastalığı olanlardan özellikle uzak durmaları gerekir. Egzamalı deri, uçuk virüsü olan herpes simplekse karşı dirençsizdir; virüs alınırsa enfeksiyon yayılabilir. Egzamalıların çiçek aşısı da olmamaları gerekir. Normal insanlara hiçbir zarar vermeyen bu aşı, egzamalı bir çocukta, ölümcül olabilen ateşli bir hastalık yapabilir.

Egzamalı ya da egzama geçirmiş insanların derileri çok hassastır. Bu nedenle tahriş edici maddelerden sakınmalıdırlar. Bu tür maddelerle çalışmak zorunda kalanlar lastik eldiven ve yüz maskesi gibi basit önlemlerle korunmalı; genç insanlar meslek seçerken yağlar, boya maddeleri ve şampuan gibi malzemelerle çalışmak zorunda kalacakları meslekleri seçmemelidirler. Egzamanın nedeni olan alerji yapıcı madde bulunabilirse, hastanın o madden korunması yeterlidir. Egzamalı bir bebeğe, inek sütü veriliyorsa, inek sütünü kesip ya anne sütü verilmeli ya da keçi sütü (inek sütüne göre daha az alerjiye yol açtığı saptanmıştır) ve özel süttozu gibi bir besinle beslenmelidir.

Nedeni bulunamayan çocuk egzamalarında ise çocuğun giysilerinde yünlü kumaş kullanmamak, derisi kurumaya yatkınsa çok sık yıkamaktan kaçınmak, enfeksiyonları önlemek için hem kendini hem de çevresinin temizliğine özen göstermek ve özel sabun kullanmak yararlı olur.

Egzama tedavisinde yararlanılabilecek birçok ilaç vardır. Çinko bileşimleri ve kortizonlu deri merhemleri egzamalı yerlere doktor önerisine göre sürülür; ancak bu merhemler deriyi tahriş edeceği için uzun süre kullanılmamalıdırlar. Ayrıca antihistaminik merhemlerle kaşıntıyı azaltmak, üreli merhemlerle derinin su içeriğini artırarak egzamanın deriyi kurutup çatlatmasını önlemek deriyi kurutup çatlatmasını önlemek, astım tedavisinde kullanılan "sodyumkromoglikat" adlı maddeyi içeren ilacın alınmasıyla alerjiyi önlemek olanaklıdır. Egzamalı insanların kaşınmamaları neredeyse olanaksız olduğundan, tırnaklarını kısa, temiz ve bakımlı tutmaları, zararı biraz da olsa azaltır. Egzama hastane tedavisi gerektirecek kadar ağır bir hastalık değildir ama evinde yeterli bakım göremeyecek hastaların hastaneye yatmaları yararlı olabilir.

Egzamalı çocukların yüzde 50'si altı yaşına gelmeden, yüzde 90'i ise ergenliğe ulaştıklarında egzamadan kurtulurlar. Ne var ki, öteki alerjik hastalıklar gibi egzama da, iyileşmesinden yıllar sonra hiç beklenmedik bir zamanda yineleyebilir. Duygusal sorunlar, sitres ve sıkıntı egzamanın yinelenmesine neden olabilir. Egzamalıların hastalıklarının fazla önemsenmesi, egzamalı çocuğun üstüne çok düşülmesi, stres yaratarak hastalığı büsbütün ağırlaştırabilmektedir. Günümüzde egzama tam olarak tedavi edilmemekle birlikte, rahatlatılabilmekte ve denetim altına alınabilmektedir. En iyisi, fazla önemsemeyerek, hastalığın getirebileceği duygusal sıkıntılardan korunmaktır.

Atopik deri ve mukozaların çevresel maddelere karşı ailesel aşırı duyarlılıkları ile birlikte artmış Ig E üretimidir. Atopik hastalıkların ortak özelliği ailesel oluşlarıdır.IgE üretim artışı diğer ortak özelliklerinden biri olup, Atopik egzama tablosu deri bulgularının ön planda olduğu tipidir.

Hastalar çoğu kez ailede alerjik astım, saman nezlesi gibi diğer atopik hastalıklardan da söz ederler.

Atopik egzamanın klinik bulguları hastanın yaşam boyunca herhangi bir zamanda alevlenme göstermekle birlikte genellikle ilk bulgular bebelik çağında ortaya çıkar.

Kuru deri yüzde solukluk, avuç içi, ayak tabanındaki çizgilerin çok yoğun oluşu, göz altı morluğu ve çizgilenmeleri, düşük saç çizgisi, parlak tırnaklar dudak kenarında çatlaklar, boyunda katlantılar, deri renk değişiklikleri, tekrar eden kaşıntılar tabloya eşlik eder. Çeşitli deri bulgularının birkaçının bir arada bulunması atopik ekzama düşündürmelidir.

Klinik tablo bahar aylarında çayır ve ağaç polenleri nedeniyle alevlenme göstermektedir.

Tedavide deri nemlendiricileri antihistanimikler, lokal kortizonlu kremler, nemlendirici banyolar sık kullanılır.

Fototerapi ve Balneofototerapiler son yıllarda tedavide sıklıklar kullanılmaya başlanmıştır.

Mayasıl diye bilinen egzama, derinin sulanması ile meydana gelen bir iltihaptır. Tıp dilinde; Erythema pernio denir. Kaşıntı ve kızartı ile ortaya çıkar. nedeni; ruhsal olabileceği gibi alerjik tepkiler veya deriyi tahriş eden maddeler de olabilir. Bazı kimselerde de ırsidir. Vücudun hemen hemen her yerinde görülebilir ve bulundukları yere göre isimlendirilirler.

Tedavinin ilk prensibi; üzülmemek ve egzamalı yerleri kaşımamaktır. Ayrıca, su ve sabunlu sudan olduğu kadar uzak kalmak da gerekir. Su yerine permanganatlı su ve rivanollu su kullanılır. Perhiz yapılır. Acılı, baharatlı ve yağlı yenmez.

Egzama için kullanılacak doğru isim atopik egzamadır. Egzama kronik (uzun süren ve tekrarlayan), iltihaplı bir deri hastalığıdır ve atopik (genetik yatkınlığın olduğu aşın duyarlılık ya da alerjik reaksiyon) kişilerde görülür. Çocukların %15 kadarında egzama gelişir ve bunların %50'den fazlasında astım, %75'inde ise saman nezlesi gelişir.

Egzama sıklıkla, aşırı duyarlılık ya da alerjik reaksiyon eğilimini annebabalarından kalıtım yoluyla almış çocuklarda ortaya çıkar (atopi). Bir takım faktörler egzama gelişme olasılığını artırabilir. Yaşamın erken evresinde yumurta, inek sütü, ev hayvanı kepeği ve ev tozu akarı gibi bazı alerjenlerle karşılaşmış olmak, riski artırabilir. Egzamalılanın en az %80'inde alerji testi bir ya da daha fazla alerjene karşı pozitif olabilir.

Egzama, genellikle beş yaşından önce başlar ve zamanla düzelme eğilimi gösterse de, etkilenen çocukların %25'inde erişkin çağda da devam eder.

Bebeklerde - bütün vücut, popo ve kasıklar hariç
Çocuklarda - boyun, ayak bilekleri, kol ve bacaklar

Egzama deri üzerinde su toplamış gibi görünen kaşıntılı, kırmızı, kabartılı lezyonların oluşmasına neden olur. Kaşıma sonucu bunların üstü genellikle açık ve suludur. Giderek deri kalınlaşır ve pullanır. Lezyonların yeri yaşla değişir. Bebekler ve çocuklarda en sık yüz, kol ve bacakların dışa bakan tarafları ve dizler etkilenir; daha büyük yaştaki çocuklarda ve erişkinlerde boyun, ayak bilekleri ve dizlerin iç tarafı daha sık etkilenir. Sürekli kaşıma deri renginde yama şeklinde, daha açık ya da daha koyu renkte görünen değişikliklere yol açabilir. Ayrıca, etkilenen bölgelerde kronik enfeksiyonlar da sıklıkla gelişebilir. Deri lezyonları, kötüleşmenin ardından semptomların geçtiği dönemlerin geldiği, tekrarlayıcı bir seyir izler.

Bir kez egzama gelişmişse, kimi tetikleyiciler onu daha da kötüleştirebilir. Egzamayı kötüleştirebilecek tetikleyicilerin bazıları şunlardır :

• Beslenme; tetikleyici biryiyecek yemek gibi.
• Kimyasal maddeler; çamaşır deterjanları (özellikle, enzimiçeren biyolojik olanlar), ciltkremleri, sabun ve şampuanlar gibi.
• Stres ve anksiyete.
• Hava, özellikle soğuk hava.
• Hava yoluyla yayılan alerjenler;ev hayvanı alerjenleri ve ev tozu akarı bulunur. Yatağınızı değiştirmeniz, eve yeni bir hayvan almanız ve polen sezonunun başlaması egzamanızı kötüleştirebilir. Ayrıca, üreticiler bazen ürünlerinin formülünü değiştirebilir, bu yüzden de daha önce sorunsuz kullandığınız bir ürün birden derinizin kötüleşmesine neden olabilir.
• Çocuğun cildini sabunla yıkamaktan kaçının.
• Banyo köpüğü kullanmaktan ve çocuğun saçını şampuanla yıkamaktan kaçının.
• Banyosunda az miktarda parfümsüz normal banyo yağı kullanın.
• Cildin kuruması halinde, çocuğa her iki günde bir banyo yaptırın.
• Uzun süreli sıcak su banyosu yaptırmayınız ve cildi, havluyu hafifçe dokundurarak kurulayın.
• Özellikle hemen banyonun ardından, çocuğun cildine düzenli olarak nemlendirici krem sürünüz (sorbolene ya da aqueous kremi).
• Emici özelliği fazla olan bezler kullanınız ve bezleri düzenli olarak değiştirin.
• Bebeklere normal aşı programlarının uygulanması gerekir.
• Egzamalı çocuklara özel diyet uygulamanın fazla bir yararı olmaz.