Kabakulak
( Mumps - Epidemik Parotitis )

Kabakulak Nedir ?

Kabakulak, paramiksovirüs orak adlandırılan kabakulak virüsünün tükürük bezlerinde enfeksiyon yapmasıyla bezlerin büyüyerek ağrımalarına neden olan bulaşıcı bir hastalıktır. Tükürük bezleri; Parotis Bezi ( kulak önünde ), Submandibüler Bez ( çene altında ) ve Sublingual Bezdir ( dil altında ). Kabakulak en fazla parotis bezini etkiler. Hastalık sırasında kulağın alt tarafında şişlik oluştuğu için bu hastalığa kabakulak denilmektedir.

Kabakulak virüsü vücuda girdikten yaklaşık 3 hafta sonra kabakulak hastalığı ortaya çıkar. Hafif ateş, tükürük bezlerinde şişme, baş ağrısı, kas ağrısı, yorgunluk ve iştahsızlık ile kendisini hissettirir. Genellikle başın sağ veya sol tarafından ilk önce bir tarafta bulunan tükürük bezlerinde şişme olur. Daha sonra diğer taraftaki tükürük bezleri de şişer. Şişen tükürük bezleri ağrıya neden olur. Yemek yeme veya konuşma esnasında çene hareket edince ağrı biraz daha artar. Bir kez kabakulak geçirildiğinde kabakulak virüsü hastalanan kişiye ömür boyu bağışıklık kazandırır. Kabakulak geçirenler bir daha virüsle karşılaşsalar bile kabakulak olmazlar.

Kabakulak virüsü, nadiren beyin ile omuriliği çevreleyen ve koruyan sıvı olan beyin omurilik sıvısını ( BOS ) etkileyebilir. Çok düşük bir ihtimalle, bünyesi kabakulak virüsüne karşı zayıf olanlarda, işitme kaybından menenjite kadar giden ağır tabloların yaşanmasına yol açabilir. Kabakulak genellikle 5-14 yaş arası çocuklarda görülür. Nadiren çocukluğunda kabakulak geçirmeyen büyükler de kabakulağa yakalanabilir. İleri yaşlarda yakalananlarda hastalığın etkisi daha fazla hissedilir. Çocukluğunda kabakulak geçirmeyenlerin ileri yaşlarda bu hastalığa yakalanılması durumunda beyin, pankreas, testis ve yumurtalıklar gibi vücudun diğer bölgeleri de hastalıktan etkilenebilir.

KKK ( Kızamık-Kabakulak-Kızamıkçık ) karma aşısı kabakulak hastalığından korunmak için önemlidir. KKK karma aşısı yapılmamış olanlarda kabakulak olma ihtimali daha fazladır. KKK karma aşısı yapılanlar hastalığa yakalansalar bile kabakulağı daha hafif atlatırlar.

Kabakulak Nasıl Bulaşır ?

Kabakulak virüsünü almış olanlar öksürdüklerinde, hapşırdıklarında veya konuştuklarında boğaz, burun ve ağızlarından yayılan tükürük ya da salgıların damlacıklarıyla virüs havaya karışır. Kabakulak virüsü karışmış olan havanın solunmasıyla da kabakulak Hastalığı diğer insanlara bulaşır. Ayrıca bu damlacıkların çevrede bulunan eşyaların üzerine gelmesi ve sonradan bir başkasının bu eşyalarla teması ile de kabakulak Hastalığı diğer insanlara bulaşabilir. Kabakulak olmuş birisiyle yakın temas edenlere de hastalığın bulaşma ihtimali vardır.

Kabakulak, kış ve bahar aylarında daha çok görülür. Okul, kütüphane, eğlence merkezi, alışveriş merkezi gibi kalabalık ortamlarda daha fazla yayılır. Kabakulak olanlar hastalığı başkalarına bulaştırmamak için bu tip kalabalık ortamlardan uzak durmalı, iyileşene kadar mecbur kalmadıkça evlerinden dışarı çıkmamalıdır. Okul döneminde kabakulak olan çocuklar, diğer çocuklara hastalığın bulaşmaması için iyileşene kadar okula gönderilmemelidir.

Kabakulak Belirtileri Nelerdir ?

Kabakulak virüsü bulaşan kişilerin bir kısmında hiçbir belirti görülmez. Diğerlerinde kabakulak virüsü vücuda girdikten yaklaşık 3 hafta sonra hastalığa ait belirtiler görülmeye başlar.

Kabakulak Hastalığına ait başlıca belirtiler şunlardır :

• Yanakların içinde, çene kemiğinin yanında ve kulakların alt kısmındaki tükürük bezlerinde hassasiyet ve şişme.
• Şişen tükürük bezlerinde ağrı. Yemek yeme veya konuşma esnasında çene hareket edince ağrının şiddeti artar.
• Yüzde şişlik.
• Vücutta kırıklık hissi ve eklemlerde ağrı.
• Baş ağrısı.
• Kas ağrısı.
• İştahsızlık.
• Yorgunluk, bitkinlik.
• Hafif seyreden ateş.
• Yutkunmada zorluk.
• Ağızda kuruluk.

Kabakulağın Neden Olabileceği Hastalıklar Nelerdir ?
Kabakulağın Neden Olabileceği Komplikasyonlar Nelerdir ?

Kabakulak olanların çoğu herhangi bir olumsuzluğa rastlamadan iyileşirler. Ama nadir olarak bünyesi zayıf olan kişilerde kabakulak, kendinden daha tehlikeli olan başka hastalıkların oluşmasına sebep olabilir. O yüzden kabakulak olan kişiler hastalığı önemsemeli ve bir doktora mutlaka danışmalıdır. Yaşı büyük olan hastalarda kabakulak daha ağır hissedilir ve başka hastalıkların oluşma ihtimali daha yüksektir.

Kabakulağın neden olabileceği hastalıklar nadirdir, ancak tedavi edilmezse ciddi sonuçlar doğurabilir. Kabakulak çoğunlukla tükürük bezlerini etkiler. Bununla birlikte kabakulak virüsü bazı hastalarda, beyin ve üreme organları da dahil olmak üzere vücudun diğer bölgelerinde iltihap oluşmasına da neden olabilir. Virüs, kana girdiğinde yayılarak diğer organlara da ulaşıp buralarda iltihaplanmaya yol açabilir.

Kabakulağın neden olabileceği hastalıkların bazıları şunlardır :

• Erkeklerde orşit ( testislerin iltihabı ) oluşmasına neden olabilir. Testislere günde birkaç kez soğuk paketler yerleştirerek orşit ağrısı azaltılabilir. Doktora başvurulmalı ve doktorun uygun gördüğü ilaçlar kullanılmalıdır. Genellikle tehlikesizdir ama nadir durumlarda, orşit kısırlığa neden olabilir.
• Kadınlarda ooforit ( yumurtalıkların iltihabı ) oluşarak yumurtalıkların şişmesine neden olabilir. İltihaplanma ağrılı olabilir ama genellikle kadının yumurtalarına zarar vermez. Eğer bir kadına hamileyken kabakulak bulaşırsa, normalden daha fazla düşük riski bulunmaktadır.
• Beyinde menenjit ( beyin zarların iltihabı ) veya ensefalit ( beyin iltihabı ) oluşmasına neden olabilir. Kabakulak geçirirken nöbet, bilinç kaybı veya şiddetli baş ağrısı varsa mutlaka bir doktora başvurulmalıdır.
• Çok düşük bir ihtimalle kalıcı işitme kaybına neden olabilir. Kabakulak virüsü, iç kulakta yer alan yapılardan biri olan ve iç kulağın işitsel kısmı olan kokleaya ( kulak salyangozuna ) zarar verebilmektedir.
• Pankreatit ( pankreasın iltihabı ) oluşmasına neden olabilir. Kabakulak kaynaklı pankreatit genellikle geçici bir durumdur. Karın ağrısına, mide bulantısına ve kusmaya yol açar.
• Artrit ( eklemlerin iltihabı ) oluşmasına neden olabilir.
• Nefrit ( böbreklerin iltihabı ) oluşmasına neden olabilir.
• Tiroidit ( tiroid bezinin iltihabı ) oluşmasına neden olabilir.
• Mastit ( memelerin iltihabı ) oluşmasına neden olabilir.
• Miyokardit ( kalp kasının iltihabı ) oluşmasına neden olabilir.
• Kolesistit ( safra kesesinin iltihabı ) oluşmasına neden olabilir.
• Trombositopeni ( kandaki trombosit sayısının azlığı ) oluşmasına neden olabilir.
• Hemolitik anemi ( alyuvarların normal ömürlerini tamamlamadan yıkıma uğrayarak kan dolaşımından uzaklaşması durumu ) oluşmasına neden olabilir.

Kabakulak Nasıl Tedavi Edilir ?

Tedavi için bir doktora danışılmalıdır. Kabakulak tedavisi genellike evde uygulanmaktadır. Hastalık sürecinde baş ağrısı ve tükürük bezlerindeki ağrılar için ağrı kesiciler kullanılabilirken ateşi kontrol altına almak için ateş düşürücü şuruplar kullanılabilir. Ancak bu ilaçlar mutlaka doktorun istemesi halinde kullanılmalıdır. Doktor tavsiyesi olmadan kullanılacak ilaçlar hiçbir işe yaramayacağı gibi daha kötü sonuçlara neden olabilir.

Kabakulak tedavisinin esasını destek tedavisi ( istirahat, sıvı tedavisi ve komplikasyonlara yönelik müdahaleler ) oluşturmaktadır. Hastaların, kabakulak belirtilerinin başlamasından itibaren bir hafta boyunca evden çıkmaması ve sağlam kişilerle temasının kısıtlanması hastalığın yayılımasını azaltacaktır.

Kabakulak geçiren hasta yatak istirahati ile dinlenmelidir. Tedavi süresince diğer aile üyelerinden ayrı bir odada kalmalıdır. Tükürük bezlerinde yemek yemeyle oluşan ağrının azalması için hastanın yumuşak gıdalarla beslenmesi iyi olur. Hasta bol miktarda su içmeli ve asitli gıdalardan kaçınmalıdır. Bol C vitamini ile bağışıklık sistemi güçlendirilmelidir.