Varis

Varis Nedir ?

Bacaklarda derinin hemen altındaki yüzeysel toplardamarların, duvarlarının zayıflamasına bağlı olarak genişlemelerine varis denir. Varis, tıpta kronik venöz yetmezlik olarak da adlandırılır. Yalnızca estetik açıdan değil sağlık açısından da önlem almayı gerektirir. Bu durum damarların deri yüzeyinde görünür hale gelip morarması ile kendini gösterir. Ayak bileklerinde şişlikler oluşabilir. Uzun süre ayakta kalındığında bacaklarda ağrı ve karıncalanma hissedilebilir.

Bacaklarımızdaki toplardamarlar kirli kanı yer çekiminin tersi yönünde temizlenmesi için akciğerlere ve kalbe taşıyan damarlardır. Bu damarların içinde yukarı doğru akımın sağlanabilmesini kolaylaştıran ve aşağıya doğru kanın toplanmasını engelleyen kapaklar vardır. Bacak kaslarının çalışması ve kan bu kapakların yardımı ile tek yönlü olarak yukarı ilerler. Ancak kapaklarda hasar oluştuğunda kanın yer çekimi ile aşağı yönde basınç oluşturması ile yüzeysel toplardamarlarda varisler oluşur.

Varis Nasıl Oluşur ?

İçerisinde bol miktarda oksikjen bulunan temiz kan kalbin pompalamsıyla atardamarlar sayesinde vücudun çeşitli dokularına ve organlarına gönderilir. Bu dokular kandaki oksijeni kullanıp karbondioksite dönüştürdükten sonra oluşan kirli kan toplardamarlar ile tekrar kalbe, oradan da temizlenmesi için akciğerlere taşınır.

Bacaklardaki toplardamarlar da kirli kanı temizlenmesi için akciğerlere ve kalbe taşıyan damarlardır ve bu taşıma bacaklarda yer çekiminin tersi yönünde gerçekleşir. Bu damarların içinde yukarı doğru akımın sağlanabilmesini kolaylaştıran ve aşağıya doğru kanın toplanmasını engelleyen kapaklar vardır.

Özellikle dizaltındaki baldır adeleleri yürürken kasılarak kirli kanın büyük kısmını taşıyan kaslar arasındaki iç toplar damarları sıkıştırarak kanın kalbe doğru ilerlemesini sağlarken, damarların içinde bulunan kapaklar kanın geri kaçmasını engeller. Bacak kaslarının çalışması ve bu kapakların yardımı ile kan tek yönlü olarak yukarı ilerler. Ancak kapaklarda hasar oluştuğunda kanın yer çekimi ile aşağı yönde basınç oluşturması ile yüzeysel toplardamarlarda varisler oluşur.

Varis Çeşitleri Nelerdir ?

• Kılcal varis (spider venler) : Çapları 1-2 mm, pembe-kırmızı renkte ince örümcek ağı şeklinde olan varislerdir. Özellikle bayanlarda ergenlik döneminden itibaren her yaşta görülebileceği gibi, yaş ilerledikçe görülme sıklığı artar. Kılcal varisler sıklıkla estetik kaygılar dışında şikayete neden olmayan varislerdir. Kılcal damarların artması ve daha kalın varisler alması yavaş yavaş gerçekleşir, zaman sürecine yayılır. Kalınlaşması yani orta boy varisler haline gelmesi durumunda şikayetler başlayabilir.
  
  Kılcal varis oluşumunda öncelikle genetik yatkınlık rol oynamakla birlikte, kalın varislerdeki gibi hormonal etkiler ve çalışma koşulları gibi etmenler de rol almaktadır.
  
  Kılcal varis tedavisinde öncelikle derinde bu yüzey damarlarını besleyen damarlar var mı araştırılır, varsa bunlar öncelikle tedavi edilir. Ancak çoğu zaman tedavisi, yüzeysel(cilt üzerinden) lazer veya radyofrekans uygulamaları ile varisleri yok etmeye yönelik tedavidir.
• Orta boy varis (retiküler venler) : Çapları 2-4 mm, daha çok mor-yeşil renkte, hem kozmetik ve hem klinik şikayetlere neden olan varislerdir. Daha çok kılcal varisler ile birlikte görülür, çoğu zaman kılcal varisleri tetikleyici rol oynayabilir.
  
  Retiküler varis oluşmasının nedenleri de, diğer tiplerde olduğu gibi benzerdir. Özellikle kadınlarda hamilelik sürecinde ve sonrasında sık görülür.
  
  Görsel-estetik kaygılar yanında, bacak ağrısı, varisin yoğunlaştığı bölgelerde yanma ve ısı artışı, uzun süre ayakta kalmakla oluşan ayak şişliği gibi klinik şikayetler görülür. Teşhisinde, Doppler ultrasonografi ile damarların seyri ve daha derin damarlar ile irtibatı incelenir. Tedavisi, sıklıkla uygulanan köpük veya sıvı skleroterapi ile damarların kapatılması ve ortadan kaldırılmasıdır.
• Büyük varis (variköz venler) : Çapları 4 mm ve üzeri, sıklıkla yeşil renkte, klinik şikayetlerin ön planda olduğu ve tedavi edilmesi mutlak gerekli varislerdir. Uzun süredir var olan kalın varislerde şikayetlere tolerans gelişimi ve şikayet olmaması durumu görülebilirse de, oluşabilecek potansiyel komplikasyonlar(ilerleyen süreçte bacakta kapanmayan varis yaraları oluşması, tromboflebit ve akciğer embolisi riski gibi) nedeniyle tedavi edilmelidir.
  
  Bu tür varislerde klinik şikayetleri azaltmak üzere varis çorabı ve varis ilaçları kullanılırsa da; kesin ve sorunsuz bir tedavi lazer veya radyofrekans gibi damar içerisine uygulanan tedavidir. Bu tedavi yöntemlerinde hedef, varislere sebep olan kaynak damarı içeriden uygulanan yüksek enerji ile tahrip ederek ortadan kaldırmaktır.

Varis Nedenleri Nelerdir ?

Varis oluşumunun nedenlerinden kalıtsal faktörler çok önemlidir. Ailede varisin olması diğer bireylerde görülme ihtimalini oldukça arttırır. Öyle ki her üç varisli hastanın ikisinde ailesel geçiş görülür. Ayrıca hormonal farklılıklardan dolayı, hamilelikte ve doğum kontrol hapı kullanımı sırasında varis daha sık görülür. Kadınlarda daha sık görülmesinin sebepleri bunlardır. Ayrıca bazı ırklarda daha fazla görülmesi varisin kalıtsal rolünün göstermektedir.

Aşırı şişman kişilerde ve hamilelerde varis daha çok ortaya çıkar. Uzun süre hareketsiz ayakta duran ya da oturan kişilerde varis görülebilir. Bu durum varisin nedenlerinden biri olarak kabul edilmektedir ve mesleği gereği bu şekilde yaşayan kişilerin dikkat etmesi gerekir. Uzun süre araba ya da uçak yolculuğunun yapılması, sağlıklı kişilerde bile ayaklarda şişliğe ve toplardamarlarda yetmezliğe yol açmaktadır.

Bunların dışında sıcak su, toplardamarların pıhtılaşıp tıkanması sonucu varis gelişebilir. Sıcak banyo ve kaplıcalar varisli kişiler ve varis riski taşıyanlar için zararlıdır.

Varis Belirtileri Nelerdir ?

• Ağrı : En sık rastlanan yakınmadır. Genellikle dizlerin aşağısında tüm bacağı etkilen ağrı oluşturur. Ağrı bir tek noktada ise varise bağlı olma ihtimali azdır. Genellikle yürümek gibi bacak kaslarını çalıştıran egzersizlerle, ayağı yükseltmekle ya da varis çorabı giymekle azalır.
• Ayak şişliği : Özellikle ayak bileği bölgesindedir. Dizin yukarısında pek şişlik olmaz. Bir tek noktada şişlik olmaz. Ayakta genel bir şişlik oluşur.
• Yorgunluk : Özellikle çok uzun süre ayakta kalındığında normal insanlardan daha belrigin yorgunluk oluşur.
• Ayaklarda ağırlık hissi : Bazı insanlarda sanki ayaklara ağırlık bağlanmış gibi bir his vardır.
• Yanma ya da sıcaklık hissi : Yine diz altında belirgindir. Ayak tabanında fazla olur. Toplardamarlar sıcak havalarda daha belriginleştiği için yazın yanma hissi daha fazlalaşır. Yine aynı sebeple soğuk suyla yıkamak ayakları rahatlatır.
• Bacaklarda kramp : Özellikle geceleri, yatınca olur.
• Kaşıntı : Sadece varis olan bölgelerde olur.
• Uyuşma : Özellikle ayak parmaklarında olur.
• Huzursuz bacak sendromu (restless legs sendromu) : Varis hastalarında oldukça seyrek görülür. Genellikle uyluk, bacak ve ayaklarda, kaşınma, ağrı, ezilme, yanma, karıncalanma ve kas seyirmesi şeklinde görülür.

Varis Tanısı Nasıl Konur ?

Varis tanısı muayene sırasında çoğu kez doktor tarafından konulmaktadır. Ancak gelişen tıp teknolojisiyle birlikte modern tanı ve tahlil yöntemleri ile de varis tanısı koymak çok kolaydır. Doppler ultrasonografi, venografi, fotopletismografi sıkça varis tanısında kullanılan yöntemlerdir. Ayrıca bilgisayarlı tomografik anjiografi de vücudumuzdaki damarlar hakkında detaylı bilgi veren bir yöntemdir.

Varis Nasıl Tedavi Edilir ?
Varis Tedavi Yöntemleri Nelerdir ?

Varis tedavisinde son 10 seneye kadar en bilinen yöntem cerrahi müdahaleydi. Özellikle çok kıvrımlı ve geniş olan damarlarda ameliyat tek çare olarak görülüyordu. Ancak eğer hastalık başlangıç noktasında yakalanırsa çok daha kolay iki yöntem bulunuyor. Bu yöntemlerden ilki damara lazer sokup, yakarak damarın devre dışı bırakılması. Bu yöntem ataküstü ve günübirlik yapılıyor. Diğer ve çok yeni bir yöntem olan iğneyle damarın içine girip, ilaçla damarı yakma işlemine de köpük (foam) deniliyor. Köpük denilen kimyasal sıvı, yakıcı bir ilaç olduğundan damarın içine verildiğinde damarı yakıyor. Sıvı da damara verilmeden önce hava ile karıştığı için deterjan gibi köpürüyor. İlacın bu köpükleşmiş şekli daha da etkili oluyor. Bu yönteme sklerozan da deniliyor. İşlem çok kısa ve ağrısız, komplikasyon görülme ihtimali çok çok az ve işlem sadece 10 dakika sürüyor. İşlemden hemen sonra hasta ayağa kalkarak, günlük hayatına devam edebiliyor.

Varisten Korunmak İçin Ne Yapmak Gerekir ?

Varis, hareketsiz yaşam tarzına sahip, bu şekilde uzun müddet ayakta duran ya da oturan kişilerde sık görüldüğü için mümkün olduğu kadar bu durumdan kaçınmak gerekir. Bacakların rahatlaması için ayaklar havaya kaldırılmalı ya da baldır kasları için bacakların oturarak da olsa hareket ettirilmeleri gerekir. Ayakların ve bacakların dinlenirken biraz yukarıda olması hem rahatlık sağlar hem de koruyucudur. Bunun için yatağın ayak tarafı yükseltilebilir.

Düzenli egzersiz, spor yapmak birçok hastalığı önlemede etkili olduğu gibi, v aris oluşumunun da engellenmesi için oldukça etkilidir. Her gün bir saat yürümek çok faydalıdır. Bu şekilde kilo almanın da önüne geçilebilir. Unutmamak gerekir ki şişmanlık da varise neden olur.

Yüzme, soğuk su ile bacakların ovulması faydalıdır. Fakat sıcak su varisin oluşumunu ve ilerlemesini kolaylaştırır. Bu yüzden sıcak sulardan kaçınmak gerekir. Ayrıca çok dar kotlar zararlıdır. Kasların hareketini engelleyebilir. Sigara ve alkolden mümkün olduğunca uzak durmak gereklidir.

Varis Olan Hastalar Nelere Dikkat Etmeli ?

Varis hastaları her fırsatta bacaklarını kalp seviyesinin üzerinde olacak şekilde uzatıp, dinlenmeye çaba göstermelidir. Uzun süre hareketsiz oturmaktan ve ayakta kalmaktan kaçınmalı, arada bir 5-10 adımla da olsa yürümeli veya parmak ucuna kalkarak baldır hareketleri yapmalı, düzenli olarak egzersizyapmalıdır. Ayrıca kilolarına dikkat etmeli ,mümkün olduğunca fazla kilolarını vermelidir. Sigara kullanımı da damarlara olumsuz etki yapacağından varis hastaları için sakıncalıdır.

Varis hastalarının dikkat etmesi gereken önemli bir nokta ise aşırı sıcak suyla banyo yapmaktan kaçınmak olmalıdır. Bu tür banyo yapma alışkanlığı olanlara varisin ilerlemesi riski vardır. Bu nedenle kaplıca, sauna gibi sıcak ortamlardan varis hastaları mümkün olduğunca uzak durmalıdır. Dar pantolon giyme alışkanlığının da varise zararlı olduğu bilinmektedir.

Gece yatmadan önce bacaklara masaj tarzında soğuk su tatbik edilmesi damar dolaşımına katkı sağlamaktadır. Yine geceleri sırtüstü yatar vaziyette bisiklet çevirme egzersizi ertesi günün rahat geçmesi konusunda yararlı bir faaliyet olacaktır. Mümkün olduğu durumlarda ise uykuya dalacakları yatağın ayak kısmını bacağın bir miktar yüksekte olmasını sağlayacak şekilde yükseltilmesi de yararlı olacaktır.

Güneşin ve denizin hiçbir zararı yok. Güneşlenip çok fazla ısınmadan sık sık denize girmek bacakları rahatlatır. Lifli gıdalarla beslenmeli. Kafeini mümkün olduğu kadar kullanmamalıdırlar. Özellikle E vitamininden zengin gıdalar toplardamarları kuvvetlendirir.